Historia
Częstochowy
Częstochowa powstała w XI wieku. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1220. Nazwa wywodzi się od słowiańskiego imienia Częstoch. W latach 1370-1393 Częstochowa stanowiła lenno Władysława Opolczyka, który w 1382 ufundował klasztor paulinów. Prawa miejskie nadano w 1356, a w 1502 miała miejsce lokacja na prawie magdeburskim.
Klasztor w XVII wieku uczyniono twierdzą, która stawiła opór wojskom szwedzkim podczas potopu w 1655. Liczne najazdy, pożary i plądrowania doprowadziły jednak do upadku miasta. Podczas konfederacji barskiej okolice Częstochowy były jednym z głównych miejsc oporu wojsk konfederackich. Po II rozbiorze Polski znalazła się w departamencie kaliskim Prus Południowych. Po 1807 znalazła się w departamencie kaliskim Księstwa Warszawskiego, od 1815 w województwie kaliskim Królestwa Polskiego. Początkowo istniały Stara Częstochowa i Częstochówka (prawa miejskie od 1717 jako Nowa Częstochowa), które zostały połączone 19 sierpnia 1826. W 1819 został wytyczony przez inżyniera wojskowego Jana Bernharda najważniejszy trakt miejski – Aleja Panny Maryi (obecnie Aleja Najświętszej Maryi Panny).
W związku z położeniem przy kolei warszawsko-wiedeńskiej (od 17 listopada 1846), obecnością złóż rud żelaza (obecnie nie eksploatowane), pokładów wapienia oraz czystych i obfitych w wodę rzek od roku 1870 zaczął w Częstochowie rozwijać się przemysł - metalowy (Huta Częstochowa, której budowę zainicjował Bernard Hantke), włókienniczy i papierniczy. W 1903 Częstochowa uzyskała kolejowe połączenie z Herbami, a w 1911 z Kielcami. W 1909 w mieście odbyła się wielka Wystawa Rolniczo-Przemysłowa.
Podczas I wojny światowej Częstochowa bez walk 3 sierpnia 1914 została zajęta przez wojska niemieckie. W pierwszych dniach okupacji dokonano mordów w dzielnicy podjasnogórskiej, nałożono na miasto kontrybucje i skazano na deportację do Niemiec wielu mieszkańców. W czasie wojny miasto po raz pierwszy w historii uzyskało samorząd miejski. Częstochowa została wyzwolona 11 listopada 1918, kiedy to oddziały POW i Straży Obywatelskiej przystąpiły do rozbrajania wycofujących się Niemców. Następnego dnia przemaszerowały częstochowskimi Alejami trzy kompanie Wojska Polskiego pod dowództwem kpt. Ludwikowskiego. Jasna Góra od 26 kwietnia 1915 do 4 listopada 1918 stanowiła enklawę pod okupacją austro-węgierską. W okresie wojny polsko-bolszewickiej po załamaniu się polskiej ofensywy na Kijów w 1920 Częstochowa musiała zakwaterować i wyżywić rząd ukraiński Semena Petlury wraz z dwoma tysiącami uchodźców. Jednak miasto nie było w stanie pomieścić i utrzymać wszystkich uchodźców, co wywołało protesty mieszkańców. W 1921 większość z nich wyjechała z miasta. Ponadto w okresie powstań śląskich Częstochowa była głównym ośrodkiem pomocy dla powstańców. W mieście organizowano zbiórki pieniędzy i lekarstw, a także punkty werbunku ochotników.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego lokalny przemysł podupadł. Od 1925 w Częstochowie mieści się siedziba biskupstwa (od 1992 arcybiskupstwa). Ze względu na rozwój rzemiosła, zwłaszcza pamiątkarskiego, była nazywana "małą Norymbergą". W 1939 Częstochowa liczyła już 138 tys. mieszkańców, co plasowało ją na 8 miejscu pod względem największych miast Polski.
Podczas II wojny światowej tereny leżące na zachód i południe od Częstochowy zostały włączone do Rzeszy, natomiast samo miasto stało się częścią Generalnego Gubernatorstwa i nosiło nazwę Tschenstochau. Niemcy wkroczyli do miasta 3 września 1939 i już następnego dnia dokonali mordów, które do historii przeszły pod nazwą "krwawego poniedziałku". W 1940, w ramach akcji AB, dokonano eksterminacji umysłowych elit miasta. Ponad 40 tys. Żydów znalazło się w częstochowskim getcie i w większości zostało zamordowanych przez nazistowskich żołnierzy. W mieście istniał stalag 367 przeznaczony dla radzieckich i włoskich jeńców wojennych. Po upadku powstania warszawskiego Częstochowa była stolicą Polskiego Państwa Podziemnego. W czasie wojny i bezpośrednio po niej w rejonie Częstochowy działały silne oddziały partyzanckie niepodległościowego podziemia. Do najsłynniejszych akcji z tego okresu należy przeprowadzone 20 kwietnia 1943 uderzenie na niemiecki Bank Emisyjny (obecnie siedziba Banku Śląskiego w Alejach) dokonane przez oddziały "Stepa" i "Zagłoby" Narodowych Sił Zbrojnych wraz z Armią Krajową. 16 stycznia 1945, bez walk, Częstochowę opuścił garnizon niemiecki, a miasto zostało zajęte przez sowieckie oddziały mjr. Siemiona Chochriakowa.
W okresie Polski Ludowej szybka rozbudowa huty, która zyskała imię Bolesława Bieruta (po 1989 r. wróciła do pierwotnej - Huta Częstochowa), spowodowała dynamiczny rozwój miasta. Zainstalowano w nim siedzibę ogólnopolskiego Zjednoczenia Kopalnictwa Rud Żelaza. W latach 1946-1950 Częstochowa wchodziła (podobnie jak w okresie międzywojennym) w skład województwa kieleckiego, w latach 1950-1975 województwa katowickiego, a w latach 1975-1998 była stolicą województwa częstochowskiego.
Jan Paweł II odwiedził Częstochowę sześciokrotnie: w latach 1979, 1983, 1987, 1991, 1997 i 1999. 15 sierpnia 1991 odprawiona z jego udziałem msza św. (kończąca VI Światowe Dni Młodzieży) zgromadziła 1,5 mln wiernych, a papież od władz miasta otrzymał klucz do jego bram oraz tytuł Honorowego Obywatela (Częstochowa była pierwszym miastem na świecie, od którego przyjął takie wyróżnienie). 26 maja 2006 z wizytą przybył jego następca - Benedykt XVI.
Jako pierwsze miasto w Europie Środkowo-Wschodniej Częstochowa otrzymała Honorową Flagę Rady Europy (1993) oraz główną nagrodę tej organizacji - Prix de l'Europe (1998) - za działania na rzecz integracji europejskiej i rozwój współpracy z samorządami miast europejskich. Kontrowersyjny przebieg miała reforma administracyjna w 1999 roku w wyniku której Częstochowa, należąca historycznie do Małopolski, znalazła się w województwie śląskim. Część lokalnych polityków wspierała wtedy utworzenie - wraz z Kielcami, a być może i Radomiem
